Yaşam mühletini öğrenmek insanlık için merak konusu olan problemlerin başında geliyor. Dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları da bu amaca yönelik araştırmalar yapıyor. Bu merakın en büyük sebepleri ortasında hayat mühleti ve kalitesini uzatmak, nitelikli yaşlanmak geliyor. Bu kapsamda Dr. Öğr. Üyesi Cemalettin Bekpen kıymetli açıklamalarda bulundu. Geçmişte Almanya merkezli Max-Planck Enstitüsü’nde çalışmalar gerçekleştiren Bekpen, bu çalışmalar sırasında yalnızca beşerde bulunan SPATA31 geninin, kopya çeşitliliğine bağlı olarak insan ömür uzunluğu ile orantılı olduğunu tespit etti. Bekpen, “Genin kopya sayısı kimi bireylerde 5 ile 20 ortasında değişiyor. 18-19-20 sayısı ortasına gidip geliyorsa o vakit kişinin genç yaşta çevresel faktörlere karşı epey dirençli olmasına karşın azamî 65-75 yaş aralığında yaşayacağını anlayabiliyoruz. Bilhassa 5-6 kopya ortasında olanlar ise uzun yaşıyor” dedi.
Şu anda Bahçeşehir Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısım Lideri olarak misyon yapan Dr. Öğr. Üyesi Cemalettin Bekpen çalışmasının ayrıntısına ait şunları söyledi:
“SPATA31 geninin kopya sayısı kimi bireylerde 5 ile 20 ortasında değişiyor. 18-19-20 sayısı ortasına gidip geliyorsa o vakit kişinin genç yaşta çevresel faktörlere karşı epeyce dirençli olmasına karşın azamî 65-75 yaş aralığında yaşayacağını anlayabiliyoruz. Başkaları ise bilhassa 5-6 kopya ortasında olanlar uzun yaşıyor. Şayet kopya sayısı 10 civarında ise bu noktada çevresel faktörler çok fark ediyor. Yani SPATA31 geninin fazla sayıda kopyasına sahip olan beşerler genç yaşta çevresel faktörlere dirençli olmalarına karşın yaşlandıklarında bu sahip oldukları avantaj dezavantaja dönüşüyor. Erken yaşlanma tesirlerine ve yaşlılığa bağlı hastalıklara yatkınlık gösteriyorlar.”
“KAN ÖRNEĞİ İLE TESPİT EDİLEBİLECEK”
Aynı genin kopya çeşitliliğine bağlı olarak insan deri hücrelerinde tamir sisteminde rol aldığını ve hücresel yaşlanmayı değiştirebildiğini söyleyen Bekpen, “Bu tespit insan kan örneklerinden alınan DNA ile mümkün. Bu DNA’ları kullanarak her bireyde bulunan SPATA31 gen kopya sayısını dijital PCR metodu ile belirleyeceğiz. Bu tesirli, göreli olarak ucuz ve çok çabuk sonuç gösteren bir sistem. SPATA31 kopya sayısı belirlendikten sonra bireylerin hangi aralıktaki yaş dağılımına düştüklerini göstererek ön datalar ışığında şahsa hangi yaş aralığında yaşlılık tesirlerini yaşama yahut yaşlılığa bağlı hastalıklara (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi) maruz kalma ihtimali olduğunu bildireceğiz. Daha sonra ön bilgilerimizi doğrulamak için yaşlılığa yatkınlığı belirlenen bireylerin tüm genom dizilimleri, fibroblast hücre yaş uzunluğu tahlilleri üzere ek datalar kullanarak kesin sonucumuzu sunacağız” diyerek testin nasıl uygulanacağını açıkladı.
“TÜRKİYE’DE YAŞLI NÜFUSUN ARTMASI ÖTEKİ ÜLKELERE NAZARAN 7 KAT FAZLA”
Bu keşfin Türk toplumunda nasıl bir dağılım gösterdiğini şimdi bilmediklerini söyleyen Bekpen, Türkiye’de yaşlı nüfusun artmasının başka ülkelere nazaran 7 kat fazla olduğuna dikkat çekti. Akabinde bu çalışmaların yürütülmesinin ehemmiyetini şöyle vurguladı:
“Türkiye genç bir nüfusa sahip lakin bu genç nüfusa oranla toplumda yaşlı nüfusun artması öbür ülkelere nazaran yedi kat fazla. Yani süratli yaşlanıyoruz. Bu yüzden yaşlılığı anlamak ve insanları sağlıklı yaşamaya yanlışsız yönlendirmek için genetik çalışmaların bilgilerine muhtaçlığımız var. Böylelikle toplumun hazırlıklı olması sağlanacak ve yaşlılıkta görülecek hastalıkların tedavisi için daha az para harcanacak. Almanya’daki sıhhat harcamalarının yüzde 85’i, 65 yaş üstü hastalara için yapılıyor. Şu an bizde bu oran düşük lakin yaklaşık 20 yıl sonra toplum Almanya’da olduğu üzere yaşlı bir nüfusa sahip olacak, bu da sıhhat harcamalarının Almanya üzere yaşlı nüfusa sahip ülkelerdeki üzere büyük çoğunluğunun yaşlı bireylerin, tedavileri, bakımına sağlanacağını göstermektedir. Yaşlı bir nüfusa sahip olmak, bakıma muhtaç olan ve yaşlılığa bağlı hastalıklara (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi) yatkınlığı olan bireylerin sayısında hakikat orantılı olarak artışa sebep olacaktır. Özetle yapmaya çalıştığımız bu düzenekle Türk toplumunu taramaya ve tanımlamaya çalışmak. Taradıktan sonra erken yaşlanmaya, ya da yaşlılığa bağlı hastalıklara yatkınlığı olan bireyleri evvelce belirleyebilmek için biyobelirteç/biyoajan bulmak ve sonrasında erken yaşlılığa yahut yaşlılığa bağlı hastalıklar (Alzheimer, Parkinson, Kanser gibi) için çevresel faktörlere bağlı olarak hastalıkların ortaya çıkışını geciktirmek için usuller oluşturmak ve oluşturduğumuz hücre sınırı modellemesi ile tedaviyi nasıl yapabiliriz sorusunun cevabını bulmak istiyoruz. Öncelikli maksadımız toplumda sağlıklı yaşlanma olgusunun oluşturulması için Moleküler Biyoloji ve Genetik tabanlı modellemelerin oluşturulması, hücresel ve şahsa mahsus terapiyi ileri tekniklerle nasıl geliştirebiliriz, bunu tedavi için nasıl kullanabileceğimizi belirlemek istiyoruz. Teorik olarak tedavi mümkün lakin önemli bir yatırım ve çokça çalışılmak gerekiyor” dedi.
“YAŞLANMA VE GENOM LABORATUVARINI KURUYORUZ”
Bu çalışmayı gerçekleştirmek için Bahçeşehir Üniversitesi’nde Yaşlanma ve Genom Laboratuvarı’nı kuracaklarını söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Cemalettin Bekpen, “Laboratuvarda Max Planck Enstitüsü’nde uzun yıllar boyunca elde ettiğimiz bilgileri pratiğe dökerek insan yaşlanmasında SPATA31 gen kopya sayılarının tesirlerinin detayı ile belirlenmesini sağlayacağız. Oluşturduğumuz Laboratuvarımız hem temel bilim alanında araştırma yapan hem de dışarıya dönük hizmet vererek, Türkiye’de birinci kez olarak insanların moleküler düzeyde erken yaşlanmaya olan yatkınlıklarını ve ömür uzunluğunun belirlenmesini sağlayabilen bir laboratuvar olacak. İleriye dönük olarak yaşlılığın getirdiği yan tesirlere karşı Bioajan, ilaç, gen terapisi üzere tahliller üretmeyi amaçlıyoruz” diyerek kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
