Kişinin yeme hareketini fizikî açlıktan fazla ruhsal durumuna nazaran şekillendirdiği bir beslenme davranışı olan yeme bozukluğunun farklı cinsleri bulunsa da en sık rastlanan iki tıp ortasında anoreksiya nervoza ve bulimia nevroza geliyor. Yeme bozukluğunun temelinin çocukluk çağında atıldığını fakat gelişime bağlı olarak ergenlik periyodunda görülmeye başladığını vurgulayan Hiwell Online Terapi Platformu Uzman Klinik Psikoloğu Selin Çelen, “Çocukluk ve ergenlik periyodunda; depresyon, toplumsal medya tesiri, şiddet, cinsel istismar, akran zorbalığı, ebeveyn baskıları üzere kimi risk faktörleri bulunuyor. Yetişkinlerde ise 20 yaş sonrasında görülüyor. Yeme bozukluğunun ruhsal tesirleri olduğu kadar fizyolojik tesirleri de var. Tüm bunları gözeterek yeme bozukluğu bulunan bireylerle empati yapmak, onların yanında olduğumuzu hissettirmek çok önemli” dedi.

Yeme bozukluğu, bireyin kısıtlayıcı beslenme stili, yasaklar, kusursuz olma muhtaçlığı, beğenilme ve arzulanma isteği üzere pek çok nedenden ötürü ortaya çıkabiliyor. Kişinin yemekle ortasındaki ilginin bozulması durumunda ortaya çıkan yeme bozukluğunun nedenleri ortasında çoğunlukla vücut görünümüne karşı memnuniyetsizlik duyma ve sağlıklı olma isteği yer alıyor. Her bireyin terapiye kolay ve daha süratli erişebilmesi için hayata geçen Hiwell Uzman Klinik Psikoloğu Selin Çelen, bedelini kilosu ve vücut görünümü üzerine kuran kişinin, memnuniyetsizliğini telafi etmek için; kısıtlayıcı diyetler, detokslar, kendini aç bırakmak, kusma, laksatif-diüretik kullanma, çok antrenman yapma üzere davranışlarda bulunabildiğini söyledi. Yapılan bu hareketlerin kişinin yeme ile kurduğu münasebetin bozulmasına neden olduğunu belirten Selin Çelen, bu rahatsızlığın fizikî tesirleri, tespiti ve bu bireylere yaklaşırken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.

Söz konusu rahatsızlığın temellerinin çocukluk devrinde atıldığını lakin gelişime bağlı olarak 13-14 yaşlarında görülmeye başladığının altını çizen Selin Çelen, “Çocukluk ve ergenlik devrinde yaşanan; dert bozuklukları, depresyon, toplumsal medya tesiri, ruhsal ve fizikî şiddet, cinsel istismar, akran zorbalığı, kayıplar ve ebeveyn baskıları yeme bozukluğunun en temel nedenleri ortasında yer alıyor. Bu nedenle tüm risk faktörlerini göz önünde bulundurarak erken müdahalede bulunmak epey önemli” diye konuştu.

TÜRKİYE’DE YEME BOZUKLUĞU GÖRÜLME ORANI YÜZDE 3

Yapılan araştırmalara nazaran ülkemizde yeme bozukluğu görülme sıklığının ortalama yüzde 3 oranında olduğunu bildiren Selin Çelen, ergenlerde bu oranın yüzde 2.33, ergen kızlarda ise yüzde 4.03 olduğunu söyledi. Bu oranın üniversite öğrencisi kızlar üzerinde yapılmış bir çalışmada Anoreksiya Nervoza yüzde 0.1-4 ortasında, Bulimia Nervozanın ise yüzde 18-20 ortasında değiştiğini vurgulayan Selin Çelen, yeme bozukluğu görülen bireylerde birebir vakitte telaş bozukluğu görülme oranının da yüzde 60’ın üzerinde olduğunun altını çizdi. 

PANDEMİDE ARTTI

Selin Çelen, “Chicago’da bulunan ve yeme bozukluğuyla çaba eden bir dernek olan ANAD’a nazaran dünya çapında yaklaşık her 10 bireyden 1’i bu hastalıktan etkileniyor ve dünya nüfusun en az yüzde 9’unda yeme bozukluğu görülüyor. Fakat pandemi devrinde dünyada ve Türkiye’de klinik olarak görülmese de toplumda yeme bozukluğu görülme sıklığı arttı. ANAD Derneği’nin çocuk ve ergenlerle ilgili araştırma bulgularına nazaran; 1-3’üncü sınıftaki kızların yüzde 42’si zayıflamak istiyor, 10 yaşındaki çocukların yüzde 81’i şişman olmaktan korkuyor, ergen kızların yüzde 35-57’si süratli diyet yapıyor, oruç tutuyor, kendi kendine kusuyor ve diyet hapları ya da müshil kullanıyor. Yeme bozukluğu, mevt riski en yüksek teşhis kümesidir. Bilhassa Anoreksiya Nervoza kümesinde mevt riski, gelişmiş ülkelerde yüzde 10’larda” dedi.

EN DEĞERLİ NOKTA, HASSAS VE DİKKATLİ YAKLAŞMAK

Eğer etrafımızda yeme bozukluğu olduğundan şüphelenilen bir birey varsa, bu şahıslara karşı hayli hassas bir biçimde yaklaşmanın çok kıymetli olduğunu bildiren Selin Çelen, “Çünkü bu bireyler, etrafından gelecek rastgele olumlu ya da olumsuz bir yorum karşısında süratlice tetiklenebilirler. ‘Çok hoş gözüküyorsun’, ‘Kilolu değilsin’, ‘Kilo mu aldın?’ ya da ‘Kilo mu verdin?’ üzere yorumlar olumlu yahut olumsuz olsa da kişiyi yeme alışkanlıkları konusunda harekete geçirebilecek bir tesir yaratabilir. Bu biçim sorular yerine empati yapmak, hislerini sormak ve karşılamak, muhtaçlıklarını öğrenmek, şefkatle kucaklamak, motivasyonel davranmak, yalnız olmadığını ve inançta hissettirmek çok daha kıymetli ve değerli” diye konuştu.

TEDAVİDEN EVVEL TESPİT DAHA ÖNEMLİ

Klinik Psikolog Selin Çelen, yeme bozukluğu tedavisi için evvel bunun temel nedenlerinin tespit edilmesinin çok değerli olduğunun altını çizdi. Yiyecek tüketiminin artışı, yemek yerken denetimi kaybetmek, kendini aç bırakmak, kısıtlayıcı beslenme sistemi uygulamak ve akabinde çok yeme döngüsü, çok yemenin akabinde kusma, kısa müddette kilo vermek, fazla fizikî aktivite yapmak, bilinmeyen yemek yemek, kalori hesabı yapmak, regl düzensizliği yahut regl kesilmesinin bu hastalığın belirtileri ortasında yer aldığını söz eden Selin Çelen, “Bu nedenlerin tespitinden sonra kişinin vücut görünümüne dair memnuniyetsizliklerinin nedenleri ve sonuçlarının alakası ayrıntılıca inceleniyor ve çalışmalar yapılıyor. İnceleme esnasında çoğunlukla; özgüven, mükemmeliyetçilik, başarısızlık, yetersizlik, beğenilmeme ve sevilmeme inançlarıyla çalışılıyor. Bunlara ek olarak ise yeme ile kurulan bağlantının onarılması için davranışsal bir grup müdahale prosedürleri de uygulanıyor. Açlık ve tokluk sinyallerinin farkındalığı ve takibi, yasaklı yiyecekler ile barışmak, kısıtlayıcı diyet döngülerinden sürdürülebilir beslenmeye geçiş, geçmişteki diyet tecrübelerinin keşfi, alternatif davranış aksiyonları, yeni baş etme teknikleri oluşturmak, his regülasyonunu sağlamak üzere çeşitli prosedürler kullanılıyor. Yeme bozukluğu tedavisinde kullanılan terapi ekolleri ortasında; Bilişsel Davranışçı Terapi, Dinamik Terapi, EMDR Terapi, Mindfulnes, Şema Terapi, Diyalektik Davranış Terapi geliyor” dedi. 

FİZİKSEL TESİRLERİ DE BULUNUYOR

Yeme bozukluğunun ruhsal tesirleri olduğu kadar fizyolojik tesirleri de olduğunu söyleyen Selin Çelen, bu rahatsızlıklardan kimilerini şöyle sıraladı:

• Kardiyovasküler sorunlar 
• Erken yaşta başlayan hadiselerde büyüme-gelişme geriliği,
• Kemik kütlesinde azalma,
• Mide tahrişi ve kanaması,
• Diş minelerinde erozyon ve diş çürümeleri,
• Düşük potasyum pahası,
• Uykuya eğilim,
• Kalp ritim bozuklukları,
• Karaciğer yağlanması,
• Cilt kuruluğu,
• Tüylenmede artış,
• Kabızlık,
• Düşük vücut ısısı,
• Saç dökülmesi,
• Kadınlarda regl olamama…

DUYGULARIYLA BAŞ EDEMEYEN BİREY, YEME İLE BUNU TOLERE ETMEYE ÇALIŞIYOR

Yeme bozukluğuna yalnızca duygusal açlık denilemeyeceğinin altını çizen Klinik Psikolog Selin Çelen, “Duygusal yeme bozukluğunda şahıslar, rastgele bir his hissettiklerinde olağandan daha fazla yiyecek tüketebiliyor. Genelde olumsuz hislerle ortaya çıkan bu yeme davranışı, aslında bir baş etme metodu olarak kullanılıyor. Başarısızlık, yetersizlik, baskı altında hissetme, öfke üzere olumsuz hisler hisseden bir birey, yeme davranışında bulunuyor ve akabinde da çoğunlukla pişmanlık hissediyor. Lakin olumsuz hislerin yanı sıra olumlu hislerin akabinde da yeme davranışı gözleniyor. Olumlu hisle gelen yeme davranışının nedeni de kişinin kendini ödüllendirmek istemesinden kaynaklanıyor. Duygusal açlık, duygusal yeme alanında sıklıkla görülüyor. Fakat her yeme davranışının temelinde kişi aslında; açlık, tokluk, hüzün, ıstırap, sorun, öfke, pişmanlık, memnunluk üzere pek çok histe yeme hareketinde bulunuyor. Birey, yaşadığı duyguyu tolere edemediği ve baş edemediği için yemek yeme hareketi ile bu hissi yönetmeye ve rahatlamaya çalışıyor. Bu nedenle duygusal açlık terimini bu noktada kullanabiliriz. Fakat his açlığı ile yemek yeme aksiyonunu ve bu kapsamda yaşanan hisle ya da olayla baş etme prosedürünü kullanmak, fonksiyonel bir tahlil değil. Bu noktada daha kullanışlı ve sağlıklı baş etme sistemleri bulmak daha hakikat bir tahlil olacaktır” diye konuştu.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı